Dostępne rodzaje aparatów ortodontycznych to temat, który interesuje wiele osób. Istnieje kilka głównych typów, różniących się wyglądem, materiałem i sposobem działania. Poznanie ich specyfiki pozwoli lepiej zrozumieć proces leczenia ortodontycznego.
Rodzaje aparatów ortodontycznych – stałe i ruchome
Aparaty ortodontyczne dzielą się na dwie główne kategorie – stałe oraz ruchome. Stałe aparaty ortodontyczne są mocowane do zębów na stałe i nie można ich samodzielnie zdejmować. Ruchome natomiast pacjent zakłada i zdejmuje samodzielnie według zaleceń ortodonty. Oba te rodzaje aparatów ortodontycznych mają inne zastosowanie terapeutyczne, chociaż opierają się na podobnym mechanizmie. Wywierają one na zęby stały nacisk, korygując ich położenie w szczęce.
Stałe aparaty ortodontyczne
Wśród rodzajów aparatów ortodontycznych najpopularniejszym rozwiązaniem są stałe. Pozwalają one leczyć nawet zaawansowane wady zgryzu. Są one przymocowane do zębów i nie można ich samodzielnie zdejmować. Pacjenci mogą wybierać spośród kilku rozwiązań.
Aparaty metalowe
Klasyczne aparaty metalowe to najbardziej rozpowszechniony rodzaj aparatów ortodontycznych zakładanych na stałe. Ich budowa jest dość prosta, składają się z metalowych zamków przyklejanych do zębów oraz metalowego łuku, który jest do nich mocowany za pomocą ligatur (gumek lub drucików). Aparaty metalowe są bardzo wytrzymałe i zapewniają dużą precyzję leczenia, choć są one widoczne na zębach. Stanowi to ich największy mankament, ale z drugiej strony sprawia, że leczenie tym rodzajem aparatu ortodontycznego jest dość tanie.
Aparaty estetyczne
Aparaty estetyczne to alternatywa dla metalowych, zapewniająca większą dyskrecję leczenia. Wyróżnia się wśród nich:
- aparaty ceramiczne – zamki wykonane są z porcelany lub innego materiału o kolorze zbliżonym do koloru zębów, dzięki czemu są one mniej widoczne niż metalowe. Minusem jest większa podatność na uszkodzenia;
- aparaty szafirowe (kryształowe) – zamki w tych aparatach mają kolor mleczny lub są przezroczyste, co sprawia, że optycznie zlewają się z zębami. Są one jednak droższe i mniej odporne na uszkodzenia niż aparaty metalowe.
Aparaty lingwalne
Aparaty lingwalne to rodzaj aparatów ortodontycznych stałych, w których zamki mocuje się do wewnętrznej (językowej) powierzchni zębów. Dzięki temu są one praktycznie niewidoczne dla otoczenia. Wymagają one jednak dłuższego czasu adaptacji i mogą powodować początkowo trudności w mówieniu. Nie nadają się one również do leczenia wszystkich wad zgryzu.
Aparaty samoligaturujące
W aparatach samoligaturujących zamiast standardowych ligatur stosuje się specjalne zamki z klapkami, które same utrzymują łuk. Dzięki temu wywołują mniejsze tarcie i pozwalają na rzadsze wizyty kontrolne. Mogą być wykonane z metalu lub materiałów estetycznych.
Ruchome aparaty ortodontyczne
Ruchome aparaty ortodontyczne stosuje się głównie w leczeniu wad zgryzu u dzieci. Są zbudowane z akrylowej płytki, która imituje podniebienie oraz wyrostki zębodołowe, a także metalowych elementów. Składają się na nie łuki wargowe, klamry utrzymujące aparat na zębach, a także śruby. Ten rodzaj aparatu ortodontycznego wywiera nacisk na zęby, stymulując ich przesuwanie. Zakłada się go na noc oraz kilka godzin w ciągu dnia. Aby leczenie przyniosło oczekiwane rezultaty, trzeba nosić go jak najdłużej. Wśród rodzajów aparatów ruchomych wyróżniamy między innymi:
- aparaty czynnościowe, czyli specjalne aparaty dwuszczękowe, które wykorzystują siły mięśniowe do korekty wad zgryzu. Zmieniają one napięcie mięśni żwaczowych, warg, policzków i języka, co przekłada się na zmiany w ustawieniu łuków zębowych i pozycji zębów. Przykłady aparatów czynnościowych to aktywator, bionator, aparat Frankla;
- ekspandery, czyli specjalne aparaty ruchome stosowane do poszerzania szczęki w przypadku jej zwężenia. Zawierają one śrubę pośrodku, którą pacjent aktywuje kluczykiem zgodnie z zaleceniami ortodonty;
- Twin Block, czyli aparat dwuszczękowy, którego celem jest przesunięcie żuchwy do przodu i skorygowanie nadmiernego wychylenia zębów;
- aparat Schwarza, który służy do poszerzania górnego i dolnego łuku zębowego;
- aparat Hassa stosowana do rozbudowy łuku zębowego i likwidacji stłoczeń.
Alignery – nowoczesna alternatywa dla aparatów ortodontycznych
Alignery to przezroczyste nakładki na zęby, stanowiące nowoczesną alternatywę dla tradycyjnych aparatów ortodontycznych. Są one wykonywane indywidualnie dla każdego pacjenta na podstawie precyzyjnego skanu 3D lub wycisku zębów. Cały proces leczenia jest dokładnie zaplanowany przez ortodontę. Używa do tego specjalistycznego oprogramowania, które pozwala na wirtualne zaprojektowanie docelowego ustawienia zębów. Na tej podstawie produkowana jest seria alignerów, które pacjent wymienia co 2 tygodnie na nowy komplet. Każdy kolejny aligner stopniowo przesuwa zęby, aż do osiągnięcia pożądanego efektu.
Dużą zaletą tego rodzaju aparatu ortodontycznego jest możliwość ich zdejmowania na czas posiłków i codziennej higieny jamy ustnej, co znacznie podnosi komfort leczenia w porównaniu do stałych aparatów.
Aparaty retencyjne – końcowy etap leczenia
Aparaty retencyjne to niezbędny element końcowego etapu leczenia ortodontycznego. Ich zadaniem jest utrzymanie i utrwalenie efektów uzyskanych podczas noszenia aparatu korekcyjnego. Po zdjęciu aparatu ortodontycznego zęby mają tendencję do powrotu do pierwotnej pozycji, dlatego konieczne jest stosowanie retainerów. Wyróżnia się dwa główne rodzaje aparatów retencyjnych: stałe i zdejmowane:
- stałe retainery to cienkie druciki przyklejane do tylnej powierzchni zębów, najczęściej w łuku dolnym. Zapewniają one ciągłą stabilizację pozycji zębów;
- z kolei zdejmowane aparaty retencyjne to zwykle płytki akrylowe lub przezroczyste nakładki, noszone głównie w nocy.
Czas noszenia aparatów retencyjnych jest indywidualnie dostosowywany do potrzeb pacjenta i może wynosić od kilku miesięcy do kilku lat, a w niektórych przypadkach nawet dożywotnio. Regularne stosowanie retainerów jest kluczowe dla zachowania pięknego i zdrowego uśmiechu po leczeniu ortodontycznym.
Czym kierować się, wybierając rodzaj aparatu ortodontycznego?
Wybór optymalnego rodzaju aparatu ortodontycznego zależy od rodzaju wady zgryzu, wieku pacjenta i jego preferencji. Nowoczesne aparaty zapewniają nie tylko wysoką skuteczność leczenia, ale też coraz większy komfort i estetykę. Niezależnie od rodzaju aparatu, aby leczenie przyniosło oczekiwane rezultaty, kluczowe jest przestrzeganie zaleceń ortodonty.