Aparat zdejmowany to popularny sposób leczenia wad zgryzu, szczególnie u dzieci i młodzieży. Jego zaletą jest możliwość samodzielnego zakładania i zdejmowania przez pacjenta. Poznaj rodzaje aparatów ruchomych, ich działanie oraz wskazania do stosowania.
Rodzaje aparatów zdejmowanych (ruchomych)
Aparat zdejmowany to rodzaj aparatu ortodontycznego, który pacjent może samodzielnie zakładać i wyjmować. Stosuje się go głównie u dzieci i młodzieży do leczenia niewielkich i średnich wad zgryzu. W przeciwieństwie do aparatu stałego zdejmowany nie jest na stałe przymocowany do zębów. Stanowi to pewne wyzwanie podczas terapii, wymaga bowiem dyscypliny, bez której cały proces może się niepotrzebnie wydłużyć.
Aparaty zdejmowane wykonane są najczęściej z akrylowej płytki dopasowanej do podniebienia lub dolnego łuku zębowego. Zawierają one elementy aktywne, takie jak śruby, sprężyny czy łuki, które wywierają siłę na zęby i szczęki. Dzięki temu możliwe jest stopniowe korygowanie wad zgryzu. Istnieje kilka podstawowych rodzajów aparatów zdejmowanych, które różnią się budową i przeznaczeniem. Wybór odpowiedniego typu zależy od rodzaju wady zgryzu oraz wieku pacjenta:
- aktywatory to aparaty stosowane we wczesnym etapie leczenia ortodontycznego u dzieci. Umożliwiają kontrolowanie wyrzynania się zębów i kierowanie ich do właściwych pozycji w łukach zębowych;
- trainery to specjalne aparaty profilaktyczne dla dzieci, które oddziałują na mięśnie jamy ustnej. Dzięki temu zapobiegają powstawaniu wad zgryzu i korzystnie wpływają na kształtowanie się łuków zębowych;
- płytki Schwarza służą do poszerzania górnego i dolnego łuku zębowego. Stymulują wzrost kości na szerokość, co pozwala skorygować zwężenie łuków;
- Twin Blocki składają się z dwóch oddzielnych płytek – górnej i dolnej. Umożliwiają korektę wychylenia zębów oraz przesunięcie żuchwy do przodu;
- expandery stosuje się w przypadku znacznego zwężenia łuku zębowego. Ich zadaniem jest stopniowe i kontrolowane poszerzanie łuku do prawidłowej szerokości;
Rodzajem aparatu zdejmowanego jest także system Invisaglin. To nowoczesna metoda leczenia ortodontycznego, która wykorzystuje serię przezroczystych, indywidualnie dopasowanych nakładek na zęby. Nakładki są wykonane ze specjalnego tworzywa i stopniowo przesuwają zęby do pożądanej pozycji, pozostając praktycznie niewidoczne dla otoczenia. Invisalign oferuje dyskretną i wygodną alternatywę dla tradycyjnych aparatów ortodontycznych, skutecznie korygując różne wady zgryzu.
Jak działa aparat zdejmowany?
Aparat zdejmowany działa poprzez wywieranie kontrolowanej siły na zęby i szczęki pacjenta. Jest ona generowana przez aktywne elementy aparatu, takie jak śruby, sprężyny czy łuki. Stopniowe aktywowanie tych elementów powoduje przesuwanie zębów lub zmianę kształtu łuków zębowych. Skuteczność aparatu zdejmowanego zalewy w dużej mierze od systematyczności jego noszenia. Ortodonta zazwyczaj zaleca noszenie aparatu przez co najmniej 14-16 godzin na dobę. Aparat powinien być zdejmowany tylko na czas posiłków i higieny jamy ustnej.
W jaki sposób aktywowany jest aparat ruchomy? Proces ten polega na stopniowym zwiększaniu siły działającej na zęby i szczęki. W przypadku płytki Schwarza odbywa się to poprzez regularne rozkręcanie śruby ortodontycznej. Częstotliwość i zakres aktywacji ustala ortodonta podczas wizyt kontrolnych. Jest to kluczowe dla osiągnięcia pożądanych efektów leczenia. Zbyt szybka lub zbyt mocna aktywacja może prowadzić do dyskomfortu i zaburzenia rezultatów terapii. Z kolei zbyt rzadka aktywacja może wydłużyć czas leczenia.
Wskazania do stosowania aparatu zdejmowanego
Jak wspomniano wcześniej, aparat zdejmowany stosuje się w leczeniu różnych wad zgryzu, szczególnie u dzieci i młodzieży. Jest on skuteczny w przypadku niewielkich i średnich nieprawidłowości zębowo-szczękowych. Oto główne wskazania do stosowania aparatu zdejmowanego:
- zwężenie szczęki to częsta wada zgryzu, która może prowadzić do stłoczeń zębów i problemów z oddychaniem. Aparat zdejmowany, szczególnie płytka Schwarza, jest skutecznym narzędziem do poszerzania górnego łuku zębowego. Regularne rozkręcanie śruby ortodontycznej powoduje stopniowe poszerzanie podniebienia. Leczenie zwężenia szczęki aparatem zdejmowanym jest najskuteczniejsze u dzieci, których kości są jeszcze plastyczne. U starszych pacjentów może być konieczne zastosowanie aparatu stałego lub leczenie chirurgiczne;
- tyłozgryz, czyli cofnięta żuchwa, to kolejne wskazanie do stosowania aparatu zdejmowanego. W tym przypadku najczęściej stosuje się aparat blokowy, który wymusza wysunięcie żuchwy do przodu. Jest to szczególnie skuteczne u dzieci w okresie wzrostu, gdy można wpłynąć na rozwój żuchwy. Leczenie tyłozgryzu aparatem zdejmowanym może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, w zależności od nasilenia wady i wieku pacjenta. Regularne wizyty kontrolne u ortodonty pozwalają monitorować postępy leczenia i dostosowywać aparat.
Zalety i ograniczenia aparatu zdejmowanego
Aparat zdejmowany ma wiele zalet, ale również pewne ograniczenia. Główną zaletą jest możliwość samodzielnego zakładania i zdejmowania aparatu, co ułatwia utrzymanie higieny jamy ustnej. Pacjent może zdejmować aparat na czas posiłków i mycia zębów. Kolejną zaletą aparatu zdejmowanego jest jego względnie niski koszt w porównaniu do aparatów stałych. Jest też mniej inwazyjny i zazwyczaj powoduje mniejszy dyskomfort niż aparaty stałe. Jednak skuteczność zależy w dużej mierze od systematyczności pacjenta w jego noszeniu.
Głównym ograniczeniem aparatu zdejmowanego jest jego mniejsza skuteczność w leczeniu poważnych wad zgryzu. Nie pozwala on na precyzyjne kontrolowanie ruchu poszczególnych zębów, co jest możliwe w przypadku aparatów stałych. Dlatego niekiedy konieczne może okazać się przejście na leczenie aparatem stałym. Aparat zdejmowany wymaga też dużej samodyscypliny pacjenta. Niesystematyczne noszenie aparatu może znacząco wydłużyć czas leczenia lub nawet sprawić, że będzie ono nieskuteczne. Dlatego aparat zdejmowany jest zalecany głównie u odpowiedzialnych pacjentów, którzy będą przestrzegać zaleceń ortodonty.
Aparaty zdejmowane stanowią skuteczną i wygodną metodę leczenia ortodontycznego, szczególnie cenioną przez młodszych pacjentów. Ich różnorodność pozwala na dobór odpowiedniego rozwiązania do konkretnej wady zgryzu, zapewniając indywidualne podejście do każdego przypadku.
